Bosna Savaşı ile ilgili 11 roman

Bosna Savaşı, Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar arasında yaşanmış, 1992 yılında patlak vermiş etnik kökenli bir savaştır. Katliamların gölgesinde geçen savaşın acımasızlığını Batı üç yıl sonra fark edebilmiştir. Savaştan geriye ise anlatıldıkça iç burkan acı hatıralar kalmıştır.

Tarifi olmayan acıların yaşanmasını hiçbirimiz istemeyiz. Ama bazen savaşın acımasız yüzünü görmek için anlatılan hikayeleri, gerçeğe dayalı romanları ve diğer eserleri okumak isteriz. Bu yüzden, seni Bosna Savaşı yıllarına götürecek birkaç romana yer vermeye çalıştım.

1. Kanatsız Kumru

Zeynep Özmen‘in ilk kez 2019 yılında yayınlanmış bu eseri tarihi roman özelliklerini taşır. Kasvet aniden çökmüştür Sabina’nın ailesinin üzerine. Ne olduğunu anlamadan kendini bir başka ülkeye göç ederken bulmuştur. Vahşetten kaçtığı için çok şanslı olduğunu zamanla öğrenecektir.

Oysa bir çocuktur tüm bu anlamsız gürültü başladığında. Kurşunlar, ateş, bombalar ve daha nicesi. Yurdundan olmuştur ama en önemlisi hayalleri kırılmıştır bir cam parçası gibi. Artık yaraları onu sarıp boğmadan yaralarını sarma vakti çoktan gelmiştir.

2. İstanbul’a Bir Şey Olursa Saraybosna Var

Gürsu Erinç tarafından yazılmış olan bu romanı okurken epey bir keyif aldığımı söylemeliyim. Hiç takılmadan, es vermeden keyifli bir biçimde okudum. Senad adında bir karakterimiz var. Aniden eline geçen bir mektupla eski günlerini geçirdiği Saraybosna’ya geri dönmek zorunda kalır.

Burada hayatını borçlu olacağı Dzenata adında bir kadınla tanışır. İzini sürmek istediği tek şey ise yıllar önceki eşinden olma bir çocuktur. Bir yandan aşk, bir yandan eski hesaplaşmalar derken Senad, kendini aşılması zor bir ikilemin içinde bulur.

2. Saklı Gül

Reyes Monforte‘un ilk kez 2009 yılında yayınlanmış bu eseri tarihi roman özelliklerini taşır. Zehra, Bosna Savaşı’ndan kaçıp İspanya’ya mülteci olarak göç etmiştir. Geride şiddeti, sevdiklerini ve büyük bir hayal kırıklığını bırakmıştır ama dertler bununla sınırlı değildir.

Zehra’nın İspanya’ya geliş amacı yeni bir hayata başlamaktır. Oldukça cesur olmasına rağmen bu cesareti ırkçılar ve intikam arzusuyla yanıp tutuşanlar karşısında pek işe yaramayacaktır. Bu hayatta güç alabildiği tek kişi kız kardeşidir. Fakat kader onun karşısına yeni birini çıkaracaktır.

3. Sevdalinka

Ayşe Kulin‘in ilk kez 2000 yılında yayınlanmış bu eseri tarihi roman ve savaş romanı özelliklerini taşır. Saraybosna alevlere teslim olmuştu. Hemen hemen her yapıdan dumanlar yükselirken çığlıklar ve son bir umut yakarışlar şehrin tek sesini oluşturuyordu.

Nimeta çok büyük bir kabus görüyor olmalıydı. Bu vahşetin ve gaddarlığın başka bir açıklaması yoktu. Gazeteci olması bir şeyi değiştirmezdi. Tarihin gördüğü en büyük katliamlardan birine tanıklık ederken duraksadı. Artık kendisi ve ailesi için yaşam mücadelesi verdiğinin farkına varmıştı.

4. Elveda Saraybosna

Atka Reid‘in ilk kez 2011 yılında yayınlanmış bu eseri anı kitabı özelliklerini taşır. Hana, kuşatılmış Saraybosna kentinden kaçan son Birleşmiş Milletler tahliye otobüslerinden birine konduğunda henüz on iki yaşındaydı. Yirmi yaşındaki kız kardeşi Atka, beş küçük kardeşine bakmak için geride kaldı.

Birbirlerine verdikleri sözleri artık tutmalarına imkan yoktu. Hana, Hırvatistan’da evden ve ailesinden uzak bir mülteciydi. Atka keskin nişancıların, havan saldırılarının ve kıtlığın ortasında kalmış durumdaydı. İkisinin de ortak noktası hayatta kalmak için savaşmaktı.

5. Srebrenitsa’nın Öyküsü

Isnam Taljic‘in ilk kez 2006 yılında yayınlanmış bu eseri tarihi roman özelliklerini taşır. Srebrenitsa binlerce yıllık tarihinde böylesine şahit olmamıştı. Bu büyük bir katliam, akla hayale sığmayacak kadar geniş bir soykırımdı. Boşnaklar bu talihsizliğin kader kurbanıydılar.

1992 yılında başlamıştı her şey ama en ölümcül olanı 1995 yılının Temmuz ayında kasabayı yıkıp geçmişti. Genci, yaşlısı, kadını ve çocuğu demeden 10.000’i aşkın insan katledilmişti. Bu büyük bir cinayetti ve bu cinayeti dünyaya anlatmak Srebrenitsa’nın kadınlarına kalmıştı.

6. Kurşunların da Rengi Var

Emine Seçeroviç Kaşlı‘nın ilk kez 2017 yılında yayınlanmış bu eseri anı özelliklerini taşır. O henüz dokuz yaşındaydı. Boşnaklar kitleler halinde ölüme doğru yolculuk ederlerken o her şeye tanık oluyordu. Yıllar sonra bir gazeteci olduğunda olup bitenleri anlatacağını nereden bilebilirdi?

Anılarıyla o döneme ışık tutmaktaydı. Oysa bir çocuktu, her şeyden önemlisi bir insandı. O keskin nişancılardan kaçarak okula gitmeye çalışan biriydi. Yaşadığı travma ruhunda derin yaralar açmasına rağmen kalemini sakınmadı.

7. Leyla

Alexandra Cavelius‘un ilk kez 2001 yılında yayınlanmış bu eseri biyografi kitabı özelliklerini taşır. Leyla savaş çılgınlığının patlak verdiğinde henüz 15 yaşındadır. Talihsizliği ise Saraybosna yakınlarında olmasıdır. Kısa sürede askerler tarafından yakalanır ve bir toplama kampına götürülür.

Savaşın kıskacında kalması kendi ayıbı değildi. Ama o artık bir köle gibi kullanılacak biriydi. Suistimal edildi, işkence gördü ve tecavüze uğradı. Daha sonra bir genelevde zorunlu olarak görev almaya başladı. Ancak maceracı ruhu onu hayatta tutmaya yetecek kadar cesurdu.

8. Son Tanık

Glenn Meade‘in ilk kez 2015 yılında yayınlanmış bu eseri tarihi roman özelliklerini taşır. Bosna’daki bir hapishane kampında gerçekleştirilen katliamın ardından bulunmuştu. Genç kız konuşamıyordu ve yaşadığı travmanın izleri hala çok derindi.

Aradan yıllar geçti. Artık ABD’de farklı bir yaşam sürüyordu. Ancak eşi savaş suçluları tarafından öldürülünce anıları depreşti. Bastırdığı tüm duygular açığa çıktı. Son tanık olduğu katliamı net bir şekilde hatırlıyordu. Hayatını mahveden insanlardan intikam alma zamanı gelmiştir.

9. Kitabın Kulları

Geraldine Brooks‘un ilk kez 2008 yılında yayınlanmış bu eseri tarihi roman özelliklerini taşır. Önündeki el yazması Bosna Savaşı’ndan kurtarılmıştır. Eşsiz bir parçadır ve bir nadir eserler uzmanı olan Hanna Heath’ın görevi bu eseri analiz etmektir.

Çalışmalarında son derece tutkulu olan Hanna, eskimiş ciltlerde keşiflerini yapmaya başlamıştır. Şarap lekeleri, tuz kristalleri ve beyaz bir saç sadece bir başlangıçtır. Bosna Savaşı’ndan bir şekilde sağ çıkmayı başaran kitabın gizemini aralamak üzeredir.

10. İncir Kuşları

Sinan Akyüz‘in ilk kez 2012 yılında yayınlanmış bu eseri tarihi roman özelliklerini taşır. Suada çoktan seçimini yapmıştı. Kendisine aşık olan iki gençten birine evet, diğerine ise hayır demişti. Ancak kader onunla aynı görüşte değildi.

1992 yılında patlak veren Bosna Savaşı tüm acımasızlığını ve kan dolu vahşetini şehre getirmişti. Suada esir düşmüştü. Yıllar önce hayır dediği o gencin ellerindeydi. Savaşın göbeğinde bile olsa insan kaderin oyununa boyun eğemezdi.